Αλέξανδρος Ομηριάδης

Οι χοροί των προσφύγων κατοίκων στα Χρυσοχώραφα Σερρών

Ομηριάδης, Αλέξανδρος: "Οι χοροί των προσφύγων κατοίκων στα Χρυσοχώραφα Σερρών", Παράδοση και Τέχνη 058, σελ.25-26 , Αθήνα, Δ.Ο.Λ.Τ., Ιούλιος-Αύγουστος 2001.

Οι χοροί των προσφύγων κατοίκων στα Χρυσοχώραφα Σερρών

Τα Χρυσοχώραφα είναι ένα χωριό σχεδόν 5 χιλιόμετρα από την Ηράκλεια Σερρών, με 1500 κατοίκους που κυρίως ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Ο προσφυγικός πληθυσμός ξεκίνησε από το Φυλλοχώρι (Καρά Χαλίλ) της περιοχής των Σαράντα Εκκλησιών και εγκαταστάθηκε το 1923 στην περιοχή Χαζνατάρ, όπου κατοικούσαν γηγενείς. Μερικοί από αυτούς που ξεκίνησαν από το Φυλλοχώρι έμειναν στην Καλλίστη της Κομοτηνής και άλλοι συνέχισαν με τελικό προορισμό τη Μελίκη Ημαθίας. Ογδόντα περίπου οικογένειες από τα Χρυσοχώραφα μετανάστευσαν στη Βοστώνη των Η.Π.Α.και μέχρι σήμερα έχουν σημαντική προσφορά στα εθνικά μας θέματα.

Οι Γκαγκαούζοι αυτοί πρόσφυγες των Χρυσοχωράφων ήταν δίγλωσσοι, μιλώντας την ελληνική και την τουρκική γλώσσα, γι'αυτό τα περισσότερα ονόματα των χορών είναι στα τουρκικά. Γεγονός είναι πως επειδή οι Γκαγκαούζοι θεωρούσαν τον προσωνύμιο αυτό υβριστικό, απέφευγαν να το χρησιμοποιούν. Αν ήθελαν να βεβαιωθούν ότι ο συνομιλητής τους ανήκε στην ίδια φυλή, ρωτούσαν: "Σεν μιλέτ μισίν;", δηλαδή "Είσαι από το ίδιο έθνος;"

Επί Τουρκοκρατίας οι κάτοικοι του Φυλλοχωρίου ήταν από τους λίγους υπηκόους που οπλοφορούσαν. Είχαν μάλιστα, όπως λένε, τη φήμη του μαχαιροβγάλτη και το δήλωναν με ένα κεντημένο γαϊτάνι δίπλα από την τσέπη του παντελονιού τους. Με ανάλογο τρόπο δήλωναν και την χριστιανοσύνη τους, κεντώντας στο πουκάμισό τους έναν σταυρό.

Στα γλέντια με τους μερακλήδες, χόρευαν σε κάθε κοινωνική εκδήλωση, με αποκορύφωμα στις 21 Μαϊου (Κωνσταντίνου και Ελένης) αλλά και κάθε Κυριακή στην πλατεία του χωριού

με τον ήχο της γκάιντας. Οι χοροί τους είναι κυρίως κυκλικοί, μικτοί, με τους άντρες να προηγούνται και τις γυναίκες να ακολουθούν. Εχουν τα χαρακτηριστικά των θρακιώτικων χορών σε ρυθμό και κίνηση, και σχεδόν όλοι είναι γρήγοροι.

Μπορούμε να κατατάξουμε τους χορούς των Χρυσοχωράφων ανάλογα με το σχήμα τους σε κυκλικούς, αντικριστούς και ελεύθερους μιμητικούς.

Κυκλικοί χοροί

1) Ταλίμ Χαβασί (Ταlim = άσκηση, γυμναστική, διδασκαλία). Σε ρυθμό Ζωναράδικου χορού, με κίνηση δεξιά-αριστερά και λαβή με τα χέρια πιασμένα κάτω.

2) Μενεξές (Στο γκρεμό βρήκα μενεξέ). Σε ρυθμό Συγκαθιστού 7/8 που ανοίγει και κλείνει στο σχήμα των φύλλων του μενεξέ (εξήγηση των κατοίκων του χωριού).

3) Καλίνου. Σε μορφή Ζωναράδικου, με ιδιαίτερη κίνηση των χεριών.

4) Πιρπιρικόντα. Σε ρυθμό Συγκαθιστού 9/8 με λαβή των χεριών κάτω.

5) Τριτ Πιτ Χαβασί. Σε ρυθμό 2/4. Πιθανόν να έχει σχέση με τον χορό "Στις τρεις".

6) Ντοχτιλί. Το γνωστό Ποδαράκι, με μια διαφορά στα επί τόπου βήματα.

7) Ατσί Χαβασί (Ανοιχτός χορός). Σε ρυθμό 2/4.

8) Μπακιρτζή χαβασί. Τον έχω ακούσει και σαν Ντελή χαβασί (deli = τρελός) ίσως λόγω των έντονων κινήσεων του χορού.

9) Γαλαζοφορεμένη. Σε ρυθμό Συγκαθιστού 9/8 με βήματα όλο μπροστά.

Σαν Θρακιώτες, χόρευαν επίσης Ζωναράδικο, Μπαϊντούσκα (δεν την ανέφεραν όμως μ' αυτή την ονομασία), Χασάπικο και Συρτό. Αναφέρουν επίσης κάποιον Κασίμ Χαβασί (κασιμάκ = ξύνω) που χορευόταν την εποχή της σποράς, καθώς και τον Κουσά Χαβασί.

Αντικρυστοί χοροί

1) Τοπάλ Χαβασί.(Topal = κουτσός). Είναι ένας από τους ωραιότερους αντικριστούς χορούς, σε ρυθμό 2/4, με χαρακτηριστική κίνηση των ποδιών και χτυπήματα με τα χέρια στα πόδια.

2) Καρσιλαμάς.

Μιμητικοί χοροί

1) Πιπέρι (Τους πιπερί)

2) Κετσί Χαβασί (Χορός της κατσίκας)

3) Ταβά Χαβασί. Τον χόρευαν φορώντας παπούτσια στα χέρια που τα χτυπούσαν.

4) Ταουσάν Χαβασί (Χορός του λαγού). Καποιος με τη σκούπα στα σκέλια και σκυφτός παρίστανε τον λαγό, ενώ κάποιος άλλος με το σκουπόξυλο έκανε τον κυνηγό σε μια κωμική αναπαράσταση κυνηγιού.

Οπως εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς, το πλήθος των χορών προδίδει ανθρώπους μερακλήδες. Ειδικά το ότι στο ρεπερτόριό τους περιλαμβανόταν τόσοι μιμητικοί χοροί δείχνει το εύθυμο του χαρακτήρα τους.

Αλέξανδρος Ομηριάδης